Ankara Anlaşması : Fransa-Türkiye dostluğunda yeni bir sayfa. [fr]

Fransa, yaklaşık yüzyıl önce imzalanan ve Ankara ya da Franklin-Bouillon Anlaşması olarak bilinen anlaşmayla, Gazi Mustafa Kemal’in başında bulunduğu Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetini ve Misak-ı Milli’yi tanıyan ilk batılı müttefik devlet oldu.

Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal (Tengirşenk) Bey ve Fransa hükümeti özel temsilcisi Henry Franklin-Bouillon tarafından 20 Ekim 1921’de imzalanan bu anlaşma, Fransa ve Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti arasındaki savaş durumuna derhal son verdi. Bu anlaşmayla Fransa, 1916 tarihli Sykes-Picot Antlaşması’na uygun olarak, 10 Ağustos 1920’de imzalanan Sevr Antlaşması’yla elde ettiği etki alanı Kilikya (Çukurova)’dan nihai olarak vazgeçti.

Fransa kamuoyu tarafından milli mücadelenin meşrûiyyetinin tanınması ve General Gouraud yönetimindeki Kilikya Cephesi’nde yaşanan insanî ve iktisadî kayıpların yarattığı endişe, barışa gidecek bir yol açtı. Türk halkının milli mücadele esnasındaki direnişi de bu bilinçlenmede büyük rol oynadı: Urfa ve Antep şehirleri, halklarının kahramanlıklarına atıfla Şanlıurfa ve Gaziantep olarak adlandırıldılar.

Batılı müttefik devletler daha önceden Sultan 6. Mehmet Vahideddin hükümetini tanımaktaysa da, Geoges Clemenceau (1917-1920) ve sonrasında Aristide Briand (1921-1922) hükümetleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümetiyle ayrı bir barış anlaşması gerçekleştirmeye karar verdiler.

9 Haziran 1921’de Ankara’ya gelen Fransız müzakereci Henry Franklin-Bouillon, Gazi Mustafa Kemal ve Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Bey ile hemen karşılıklı bir dostluk ve saygı ilişkisi kurdu. Bundan beş ay sonra imzalanan anlaşma, yaklaşık yedi yıl süren savaş durumunu sona erdirdi.

Fransa böylece yeni Türkiye’nin uluslararası planda tanınması yolunu açmış oluyordu. Müttefik güçler, 24 Temmuz 1923’te imzalanan Lozan Antlaşması ile Mustafa Kemal hükümetinin meşrûiyyetini tanıdılar. Türkiye Cumhuriyeti 29 Ekim 1923’te kuruldu.

Fransa ile Türkiye, Birinci Dünya Savaşı’nın çalkantılarına rağmen, Ankara Anlaşması ile yüzyıllarca süren dostluklarını nihayet yeniden kurmuşlardı.

Yusuf Kemal Bey’in 28 Ekim 1921 tarihli mektubunda belirttiği üzere, bu anlaşma « geçmişte iki ulus arasında mevcut olan sıkı ilişkileri yeniden tesis etmek ve güçlendirme » amacını taşıyordu.

“Ülkeleri arasında bir anlaşma yapmayı arzu eden Fransa Cumhuriyeti Hükümeti ile Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti...”

“Anlaşmayı imzalayan Yüksek Taraflar, işbu anlaşma imzalanır imzalanmaz aralarındaki savaş durumunun sona ereceğini açıklarlar;...”

“Madde IX

Osmanlı Hanedanı’nın kurucusu Osman Gazi’nin dedesi Süleyman Şah’ın Caber Kalesi’nde bulunan ve Türk mezarı adı ile tanınan mezarı, çevresiyle birlikte, Türkiye’nin orada muhafızlar bulundurup Türk bayrağını çekebilecektir.”

“Ekselansları,

Kesin ve kalıcı bir barışın gerçekleştirilmesi amacıyla Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti ile Fransa Cumhuriyeti Hükümeti arasında yapılan anlaşmanın, geçmişte iki ulus arasında mevcut olan sıkı ilişkilerin yeniden tesis edilmelerini ve güçlendirilmelerini sağlayacağını ümit ediyorum, zira Fransa Cumhuriyeti Hükümeti de, Türkiye’nin bağımsızlığı ve egemenliği ile ilintili tüm konuları samimi bir anlaşma ruhu içerisinde çözmeye gayret göstermektedir.”

“Türk Hükümeti bundan başka, Fransız gruplar tarafından madenler, demiryolları, limanlar ve nehirler konusunda istenebilecek imtiyazları, hem Türkiye hem de Fransa’nın karşılıklı menfaatlerine uygun olmaları kaydıyla incelemeye hazırdır.

Diğer yandan Türkiye, meslek okullarında Fransız uzman öğretmenlerle işbirliğinden faydalanmayı arzu etmektedir.”

“Türkiye Büyük Millet Meclisi Hükümeti Dışişleri Bakanı Yusuf Kemal Bey, iki ülkeyi ilgilendiren hususların çözüme kavuşturulması amacıyla Fransa Cumhuriyeti Hükümeti delegesi ile görüşmeler yürütmeyi yetkili kılınmıştır.

Bu bağlamda, bu çözümün şartlarını belirleyen bir anlaşmayı danışma koşullu imzalamaya yetkilidir.”

Henry Franklin-Bouillon
(1870-1937)

Gazeteci olan Henry Franklin-Bouillon Türkiye’yi, Yunanistan ile Osmanlı İmparatorluğu arasındaki Otuz gün savaşı (1897) esnasında keşfeder. 1910 yılında radikal-sosyalist milletvekilidir. Birinci Dünya Savaşı’nda gönüllü olarak çalışır. 1917 yılında Devlet Bakanı olur. Aristide Briand hükümeti tarafından Mayıs 1921’de Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti ile bir anlaşma imzalamak üzere Ankara’ya gönderilir.

Youssouf Kemal Tengirşenk
(1878-1969)

Öğretim üyesi, Paris Hukuk Fakültesi mezunu hukukçu ve diplomat olan Yusuf Kemal Tengirşenk, 1908’de Osmanlı Meclisi’ne seçilir. Birinci Dünya Savaşı’nda çarpışır ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde yerini alır. Yusuf Kemal Bey, Mayıs 1921’de Türkiye Büyük Millet Meclisi hükümeti Dışişleri Bakanı olarak atanır ve bu görevi Ekim 1922’ye kadar sürdürür. Fransızca diline mükemmel hakimiyeti sayesinde, 1921’de, Ankara Anlaşması çerçevesinde Henry Franklin-Bouillon ile görüşmeler gerçekleştirir ve anlaşmayı imzalar. Daha sonra, 1930-1933 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Adalet Bakanlığı görevini yürütür.

Henri Gouraud
(1867-1946)

Fransa koloni ordunusunun başarılı bir subayıdır. 1915 yılında Çanakkale Savaşı esnasında yaralanır. 1919 yılında Georges Clemenceau tarafından Suriye ve Kilikya (Çukurova) Cumhuriyeti Yüksek Komiseri ve Levant Ordusu kumandanı olarak atanır. 1922 yılında Suriye’den ayrılışı sonrasında Paris Askeri Valisi olacaktır.

- Fransa ve Türkiye: ikili ilişkilerde yaşanan 10 önemli dönem

 1525
Pavia muharebesinde esir düşen I. Fransuva’nın annesi, krallık naibi Louise de Savoie, Kanuni Sultan Süleyman’dan yardım istemek üzere kendisine bir elçi gönderir.

 1535-1562
Jean de la Forest, 1535 yılında İstanbul’da ikamet eden ilk Fransa Büyükelçisi olur. Bir yıl sonra, I. Fransuva ile Kanuni Sultan Süleyman arasında bir İttifak Antlaşması yapılmasını sağlar. Bu ittifak, 1536-1559 yılları arasında gerçekleşen bir dizi askeri ortak çalışma ile somutlaşır.

 1673-1715
Kral 14. Louis döneminde Fransa-Osmanlı İmparatorluğu ittifakı. Sultan 4. Mehmed, 1673 yılında Fransa’ya Osmanlı İmparatorluğu katoliklerinin himayecisi rolünü tanır. Mehmed Said Paşa, 1720 yılında Osmanlı diplomasi tarihinin ilk daimi büyükelçiliğini Paris’te kurar.

 1805-1812
III. Selim ile I. Napolyon arasında başlatılan Fransa-Osmanlı İmparatorluğu ittifakı. Fransa’nın İstanbul Büyükelçisi General Sebastiani, 19 Şubat 1807’de Osmanlı başkentini İngilizlere karşı savunma çalışmalarını yönetir.

 1852-1870
III. Napolyon ile Osmanlı İmparatoru Sultan I. Abdülmecid ve sonrasında Sultan Abdülaziz arasındaki ittifak, Kırım Savaşı (1853-1856) esnasında somutlaşır ve 30 Mart 1856’da Paris Antlaşması imzalanır. 1867 yılında Sultan Abdülaziz, Paris Evrensel Sergisi münasebetiyle Fransa’ya bir ziyaret gerçekleştirir. Bir sonraki yıl, Galatasaray İmparatorluk Okulu, eğitimin Fransızca dilinde yapıldığı bir Osmanlı İmparatorluk Lisesi haline dönüştürülür. 1869 yılında İmparatoriçe Eugenie, Sultan Abdülaziz’e bir iade-i ziyaret gerçekleştirmek üzere İstanbul’a gelir.

 20 Ekim 1921
Franklin-Bouillon Anlaşmaları imzalanır (Ankara Anlaşması).

 1938-1939
Fransız mandası altında bulunan İskenderun Sancağı, halk nezninde gerçekleştirilen seçim sonrasında 1938 yılı Eylül ayında Hatay Devleti olur. Hatay Meclisi 1939 Şubat ayında gerçekleştirdiği bir oylamayla 23 Haziran 1939’dan itibaren Türkiye’ye katılma kararı alır.

 27 Ekim 1968
Fransa Cumhurbaşkanı General de Gaulle Ankara ve İstanbul’a bir ziyaret gerçekleştirir.

 14 Nisan 1992
Fransa Cumhurbaşkanı François Mitterrand, Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirir ve bu ziyaret esnasında Galatarasay Üniversitesi’nin kurulması için bir işbirliği anlaşması imzalanır.

 1 Temmuz 2009-6 Nisan 2010
Fransa’da Türkiye Mevsimi.

 25 Şubat 20011
G20 Fransa Dönem Başkanlığı çerçevesinde Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirir.

 7-28 Ocak 2014
_Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande Türkiye’ye bir ziyaret gerçekleştirir.